ایران سرزمینی کهن و دارای تمدنی جریان ساز در تاریخ بوده و حکمرانی در آن قرن‌هاست که سابقه دارد. حکومت برخاسته از اجتماع است و اداره‌ی کشور، پیچیدگی خاص و ابعاد گسترده‌ای دارد. حکمرانی امری خطیر و چالش‌برانگیز است چه در داخل یک کشور و چه در گستره جهانی و ارتباط با دیگر کشورها. بررسی تاریخ ایران نشان می‌دهد که قرن‌هاست اندیشمندان این سرزمین به فکر تربیت نیروی انسانی کارآمد و پرورش یافته برای این مهم هستند. اینک که چهل سال از پیروزی انقلاب اسلامی می‌گذرد و ایران اسلامی داعیه‌دار نظریه نوینی در حکومت‌داری است، بیش‌ازپیش اهمیت تربیت نیروی انسانی آشکار می‌شود. مجمع وزیران ادوار جمهوری اسلامی ایران که حاصل گردآمدن ده‌ها وزیر و معاونین ریاست جمهوری در چهل سال اخیر است بر آن شده که با مطالعه و تحقیق روی ایجاد یک مدرسه حکمرانی، زمینه مناسب برای پرورش استعدادهای حکمرانان آینده را فراهم کند. حکمرانی آموختنی است و امروزه در جهان ده‌ها مجموعه این وظیفه را بر عهده دارند. آکادمی وزرا، برندی است که از یک‌سو به دنبال این است که مدیران و مسئولین کنونی را در حل معضلات سیاستگذاری یاری دهد و دوره‌های دانش‌افزایی برای آنها برگزار کند و از سوی دیگر با جذب دانشجویان و افراد مستعد، تربیت خط‌مشی‌گذاران آینده نظام را در دستور کار خود دارد.
کتاب حاضر در قالب چهار فصل تدوین شده است. در فصل اول، تاریخچه آموزش حکمرانی در ایران به‌طور خلاصه بیان‌شده است. در فصل دوم از تجربیات ذی‌قیمت تعدادی از مسئولین و وزرای ادوار جمهوری اسلامی در زمینهٔ آموزش حکمرانی بهره جسته‌ایم. در فصل سوم طراحی دوره عالی آموزش حکمرانی مطرح‌شده است و در فصل چهارم پیشنهاد‌هایی برای آغاز گام نخست پروژه آکادمی وزرا ارائه‌شده است.
از اساتید و متخصصان گران‌قدری که دلسوزانه تجربه خود را در اختیار ما قرار دارند کمال تشکر را داریم. همچنین از آقای مهندس شافعی دبیر محترم مجمع وزرای ادوار که وقت بسیاری را صرف به انجام رسیدن این پژوهش کردند، سپاس‌گزارم.
علیرضا حمزه‌ئی
به‌دنبال استقبال مجمع وزیران ادوار در گردهمائی اردیبهشت ماه 1397، از موضوع «بررسی ایجاد آکادمی وزراء»، از پژوهشکده سیاستگذاری دانشگاه صنعتی شریف خواسته شد تا ضمن مصاحبه با تعدادی از صاحب‌نظران، نتایج را ارائه نمایند.
کتاب حاضر، دومین مجموعه از مصاحبه‌ها، با شانزده تن از وزیران و معاونان سابق و فعلی روسای جمهور است که فارغ از گرایش‌های سیاسی آنان، سعی شده است به‌منظور استفاده از ذخایر دانش ضمنی و اندوخته‌های آنان، به سؤالاتی از قبیل پرسش‌های زیر پاسخ داده شود:
حوزه‌های حکمرانی «سیاستگذاری، تعیین خط مشی، وفاق داخلی، روابط خارجی و …»
توانائی‌های ذاتی و شایستگی‌های اکتسابی حکمرانان
ضرورت یا عدم ضرورت ایجاد آکادمی (مدرسه یا دانشکده) حکمرانی
کاندیداهای بالقوه و مدعیان بالفعل مقوله حکمرانی و نقش احتمالی آنان در ایجاد این آکادمی و تربیت حاکمان مناسب و صالح.
مخاطبین و دانش‌پژوهان و شرکت کنندگان در دوره‌ها
ساختار آکادمی
تنظیم، تدوین و قابل ارائه کردن ذخیره دانشی و دانش ضمنی وزراء و معاونان روسای جمهور
محتوای مطالب
اساتید و ارائه کنندگان
استفاده از فضای فیزیکی و مجازی جهت ارائه مطالب
مالکیت آکادمی «خصوصی- دولتی،…»
موانع و راهکارها
الزامات دیگر…
پژوهشکده تلاش نموده است در کنار تنظیم این گفتگوها، علاوه بر مصادیقی مکتوب از تاریخچه آموزش حکمرانی در ایران کهن، دوره آموزش حکمرانی را با نگاهی به دوره‌های مشابه در دانشگاه‌ها و مدارس متناظر پیشرو دنیا، طراحی و ارائه نمایدکه شامل دورس عمومی و تخصصی از قبیل موارد زیر می‌باشد:
ارتباطات
امورخارجی
انرژی، محیط زیست و امور زیربنائی
سلامت، غذا و جمعیت
اقتصادی و مالی
علم، فناوری و نوآوری
فرهنگی
اجتماعی
توسعه شهری و منطقه‌ای
دفاعی و امنیتی
حقوقی و تقنینی
امور داخلی
همچنین پژوهشکده در جمع‌بندی یافته‌های خود، ساختار اجرائی آکادمی وزراء را در پایان کتاب ارائه داده است.
روشن است که ایجاد چنین آکادمی ارجمندی، نیازمند لوازمی است از قبیل:
محتوای بومی دروس دوره‌ها با تکیه بر تجارب وزرای ایرانی و مقایسه آنها با محتوای دروس در دانشکده‌های مشابه دنیا که می‌باید گردآوری، تنظیم و ارائه شود.
هیأت‌های علمی مرکب از اساتید و وزرای مجرّب
مکان‌های مناسب برگزاری دوره‌ها
تعامل با دانشکده‌های تخصصی و مدیریتی داخل و خارج کشور
و…
با عنایت به محدودیت‌های ناشی از فقدان منابع مالی و باتوجه به اینکه درحال حاضر آکادمی فاقد فضاهای فیزیکی مرسوم هست، به‌نظر می‌رسد این نهاد می‌باید در بادیِ امر با مشارکت مراکز آموزش عالی مدیریتی موجود کشور، با روشی نظیر آنچه که در بخش تولیدات صنعتی، به آن «تولید بدون کارخانه» گفته می‌شود، برگزاری دوره‌های آموزشی کوتاه‌مدت را برای تعدادی از مدیران علاقمند به چنین دوره‌هائی طراحی و اجراء نماید و به‌تدریج حوزه عمل خود را گسترش دهد.
امید است نتایج این پژوهش مقدماتی، مورد توجه ارکان تصمیم‌گیری مجمع وزیران و نیز نهادهای ذیربط و مسئول کشور قرار گیرد و با تشکیل و فعالیت چنین مرکز علمی و غیرجناحی، نهالی مبارک جان بگیرد و با تزریق تجارب مدیران ارشد کشور، تبدیل به درختی تنومند و پربرگ و بار شود که موجبات ارتقاء سطح حکمرانی خوب و کارآتری را به‌وجود آورده و در رفع برخی کاستی‌های جمهوری اسلامی ایران که داعیه‌دار شیوه دیگری از حکمرانی با مشارکت توده مردم است مؤثر واقع شود و از محصول آن نه فقط مردم کشور خودمان، بلکه مردم سایر کشورها نیز بهره‌مند گردند.
غلامرضا شافعی
دبیر و نایب‌رئیس هیأت مدیره
